زیارتگاه چک چک اردکان
زیارتگاه چک چک که با نام زیارتگاه پیر سبز هم شناخته می‌شود، به خاطر موقعیت جغرافیایی و جایگاهی که در میان زرتشتیان دارد، آن را مقدس می‌شمارند و برایش اهمیت زیادی قائلند. آن‌ها با تمام وجود، عاشق این زیارتگاه هستند و آن را نماد وحدت و هم‌گرایی جامعه زرتشتیان می‌دانند. در کنار اهمیت دینی این محل، معماری آن و قرار گرفتن در دل کوهی وسط بیابان، جذابیت آن را چند برابر می‌کند. یکی از ویژگی‌های عجیب این زیارتگاه چکه کردن آب از سقف آن است که باعث شده یک چنار کهنسال و گیاهانی چون مورد، پرسیاوشان و انجیر کوهی بر صخره‌های آن رشد کنند.
در طول سال، زمان‌هایی وجود دارد که پیروان زرتشت، از داخل و خارج ایران، در این مکان جمع شده و مراسمات مذهبی‌شان را به صورت دسته‌جمعی برگزار می‌کنند. پیروان این آیین در روزهای ۲۴ تا ۲۸ خرداد از گوشه‌وکنار کشور و خارج از ایران برای انجام آیین‌های خاصی، خود را به این مکان می‌رسانند که از آن جمله می‌توان به نیایش همگانی، دعا، آوردن یا پختن نان نذری (سیرگ یا سیرو) و پخش آن بین زائران، خواندن اوستا و نیایش اهورامزدا، روشن‌کردن شمع و عود و آتش، سدره پوشی، خواندن سرودهای شاد، پختن آش و غذاهای نذری، گهنبار خوانی و… اشاره کرد. این مراسم به حدی باشکوه است که به‌عنوان حج زرتشتیان شناخته می‌شود.
هنوز هم کارشناسان مذهبی و تاریخی درباره چگونگی به وجود آمدن این مکان مقدس اتفاق نظر ندارند. گویی این زیارتگاه همچون رازی سر به مهر در قلب یک کوه قرار گرفته و فقط اعجاز خلقت را به رخ رهگذران می‌کشد.
خانه ابدی نیک بانو
در مورد نحوه شکل‌گیری زیارتگاه پیر سبز، هنوز اتفاق‌نظری وجود ندارد؛ اما معروف‌ترین داستان درباره زمان و علت شکل‌گیری آن، به فرار «نیک بانو دختر یزدگرد سوم» به دل کوه و پنهان شدن او اشاره دارد. پس‌ازاین ماجرا زرتشتیان برای بزرگداشت مقام وی، محل مخفی شدنش را آراسته و پاکیزه گردانیده و به زیارتگاهی برای عبادت و برپایی مراسم دینی تبدیل کرده‌اند. طبق این روایت، هریک از دختران یزدگرد سوم پس از هجوم بیگانگان به سمتی گریختند که «مهربانو» دختر دیگر وی نیز در روستای «مزرعه کلانتر» امروزی جانش را از دست داد و «کتایون» هم تا ابد در چاهی مخفی شد.
گفته می‌شود مزار نیک‌بانو تا سال‌ها از دید مردم پنهان بوده تا این‌که چوپانی در پی یافتن گله رم‌کرده‌اش به چشمه چک‌چک می‌رسد و پس از کمی استراحت، بانویی را در خواب می‌بیند که تقاضای ساخت اتاقی را در آن مکان داشته است. وی که بعد از بیدارشدن گله را در اطراف خود می‌یابد، همراه جمعی از زرتشتیان ساختمان اولیه زیارتگاه را می‌سازد. سپس به مرور زمان، اتاق‌هایی در اطراف زیارتگاه به‌منظور اسکان زائران و گردشگران ساخته شده که در روزهای خاصی از سال و در حین مراسم‌های بزرگ، مملو از جمعیت می‌شود. قابل‌ذکر است که قدمت برخی از این ساختمان‌ها، به دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار بازمی‌گردد.
آداب حضور در زیارتگاه چک چک
ورود به زیارتگاه چک چک مانند مساجد مسلمانان مستلزم رعایت یک سری آداب است. در این محل نیز مشابه سایر آتشکده‌ها باید هنگام ورود، کفش‌ها را درآوردید و سرپوش سفیدی (کلاه سفید برای مردها و روسری سفید برای زن‌ها) بر سر بگذارید. از آنجا که کف این محل مرطوب است، دمپایی سفیدی به شما می‌دهند تا پاهایتان خیس نشود. علاوه بر این، مشابه دین اسلام که بانوان در دوران قاعدگی نباید وارد مسجد شوند، همین موضوع برای این آتشکده نیز صدق می‌کند؛ موضوعی که روی تابلوهای ورودی به بازدیدکنندگان گوشزد شده است.
- به این نکته نیز توجه کنید که در زمان اجرای مراسم عمومی زرتشتیان در 24 تا 27 خرداد ماه تنها با کارت دعوت می‌توانید به زیارتگاه بروید و در روز سیزده به در نیز ورود غیر زرتشتیان به چک چک ممنوع است.
زیارتگاه چک چک شامل یک محوطه، مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و بنای آتشکده است که به صورت پلکانی بنا شدند و 5 طبقه نامنظم دارد. بام هر طبقه حیاط طبقه بالایی خود است و این ساختار تا بالاترین نقطه زیر کوه ادامه می‌یابد و به مهم‌ترین قسمت زیارتگاه یعنی آتشکده ختم می‌شود. برای ورود به زیارتگاه باید از تعداد زیادی پله که گویی در قلب کوه هستند بالا رفت. از آغاز پله‌ها تا رسیدن به زیارتگاه، بر روی دیوار، نوشته‌هایی از اوستا به چشم می‌خورد. در یکی از آن‌ها چنین جمله‌ای نوشته شده است:
در دنیا راه یکی است و آن راه رستگاری است.
در نهایت این ساختمان آتشکده یا همان زیارتگاه است که خودنمایی می‌کند؛ ساختمانی سنگی در دل کوه دارد و همچون دهانه یک غار به نظر می‌رسد. از درون این غار درخت چنار کهنسالی بیرون زده که نامش با شماره ۲۶۹ در فهرست میراث طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده است.
دلیل علمی چکیدن آب از دیواره چک چک چیست؟
همان‌طور که گفتیم، در مورد آبی که از کوه زیارتگاه چک چک خارج می‌شود، افسانه‌ای وجود دارد که می‌گوید این کوه هر ساله به یاد نیک‌بانو اشک می‌ریزد اما این فقط یک افسانه است و دلایل علمی هم برای این موضوع وجود دارد.
چندین زمین‌شناس هلندی علت این موضوع را بررسی و در نهایت گفتند که کوه چک چک روی یک گسل زیرزمینی به عمق یک کیلومتر قرار دارد. در کنار آن نیز آبراهه‌ای زیرزمینی جریان دارد که با گسل برخورد کرده و چون نمی‌تواند از آن عبور کند، به خاطر فشار زیاد به بالا برگردانده می‌شود. حالا این آبی که با فشار زیاد به بالا هدایت می‌شود، به واسطه آهکی بودن جنس کوه، به بیرون تراوش می‌کند.
جالب است بدانید که این آب در طول سال قطع نمی‌شود و فقط مقدار آن کم و زیاد می‌شود. همین موضوع باعث شده که اگرچه به صورت قطره قطره از دل کوه خارج می‌شود، آن را به صورت هدفمند به درون یک منبع هدایت کرده و تمام آب مصرفی زیارتگاه چک چک را تامین کند.
آدرس: یزد، ۴۳ کیلومتری شرق اردکان، زیارتگاه چک چک
0 نظر