واژه قلمدان شاید شما را به یاد قلمدانی چوبی و مزین به هنر خاتم، منبت یا مینیاتور بیندازد؛ اما باید بدانید که قلمدان در گذشته از جایگاه ویژه‌ای در بین شاهان، درباریان، ادیبان و هنرمندان برخوردار بود و به‌شکل امروزی ساخته نمی‌شد. قلمدان در اصل با مقوا و کاغذ ساخته می‌شد و هنرمندان روی آن را با سبک‌ها و طرح‌های مختلف نقاشی می‌کردند.
در ایران باستان از جسمی به اسم قلمدان اطلاعی در دست نیست؛ اما این وسیله پس از اسلام در مکاتب و مدارس مورد استفاه قرار می‌گرفت. قلمدان‌های پیش از قرن نهم هجری یا چوبی بودند یا فلزی؛ نوع چوبی آنها اغلب ساده یا مزین به منبت کاری بود و نوع فلزی آنها از فولاد ساخته می‌شد.
قلمدان‌های فولادی مرصع طلاکوب و گوهر نشان، وسایلی اشرافی بودند و روی بعضی از آنها آیات قرآن یا اشعار کنده‌کاری می‌شد. در دوره تیموری هنرهای تزیینی مانند صحافی سنتی، مینیاتورسازی، خطاطی و تذهیب پیشرفت کرد. به‌علاوه در آن زمان شاهان، شاهزادگان و دولتمردان به هنر خوشنویسی توجه ویژه‌ای داشتند و درست در همین دوره تیموری بود که هنر قلمدان سازی از جنس مقوا آغاز شد.
قلمدان مقوایی نقش‌دار از اواخر دوران صفوی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و تا اواخر عصر قاجار نیز مورد استفاده بود. قلمدان خام، قالبی چوبی به‌شکل خود داشت و به دو شیوه با استفاده از خمیر مقوا یا با خمیر کاغذ ساخته می‌شد. پس از ساخته شدن قلمدان، نقاش روی آن طرح نقاشی پیاده می‌کرد و بعد از اتمام ریزه‌کاری‌های هنری، چند دست روی نقاشی روغن کمان زده می‌شد. در ادامه قلمدان را به استاد تدهیب کار می‌دادند تا ادامه کار روی آن انجام شود.
0 نظر